четверг, 24 декабря 2009 г.

«Фохишахоро созед!»

Квота дар интихоби парлумонї зарур аст?

Љаласаи ѓайринавбатии Шўрои љамъиятии Тољикистон дар љомеа бардоштњои гуногунро њосил кард. Ман онро намоиши ќудрати њукумати кишвар номидам. Њатто гуфтам, ки ин нишаст интихоботи пеш аз интихоботро мемонад. Зеро шояд ин бори аввал буд, ки барои мардуми ба ин гуна нишастњо муштоќ, зарурати хондани рўзномаи Додољони Атовулло «Чароѓи рўз» боќї намемонд: таќрибан шакли пурраи онро шабакањои телевизионии њукуматї гаштаву баргашта намоиш медоданд. Њангоми сўњбат бо иштирокдорони гуногуни нишаст маълум гардид, ки ин бор шабакањо танњо аз љузъиёти камањамияти љаласа сарфи назар кардаанд. Дар сурате, ки чунин љаласањо пештар пушти дарњои пўшида сурат мегирифтанд.
Бешак саволи мантиќие пайдо мешавад: сабаби ин ќадар мутмаинона пахш кардани чунин нишаст дар куљост?
Гап сари ин меравад, ки ба андешаи њукумат нерўњои комили сиёсии мамлакат дар ин љаласа њузур пайдо карда буд ва онњо зарфияти (потенсиали) пурраи худро ба намоиш гузоштанд. Дуруст аст, ки аз 8 њизби сиёсии ба расмият шинохташудаи мамлакат дар ин нишаст 7 њизб ширкат дошт. Танњо Њизби сосиал – демократи Рањматилло Зойиров аз љаласа берун монда буд. Њатто Њизби нањзати исломї ва коммунист, ки пас аз интихоботи гузаштаи парлумонї эълон карда буданд, ки агар интихоботи таќаллубї њади аќалл дар пойтахт аз нав баргузор нашавад, онњо намояндагонашонро ба маљлисњои мањаллї ва Маљлиси намояндагон равон намекунанду аз њайати Шўрои љамъиятї хориљ мешаванд, дар ин нишаст њузур пайдо карданд. Тањлилгарон пас аз иштироки намояндагони Њизби коммунист дар Маљлиси намояндагон ва нишастњои гузаштаи Шўрои љамъиятї мегуфтанд, ки коммунистњо танњо пас аз «муомилаи» онњо бо њукумат ва ба сафи вакилонашон изофа шудани як нафари дигар, ваъдаи худро фаромўш карданд. Нањзатињо бошад бо сарварии Кабирї њамин чанде пеш зимни як мусоњиба бо хабарнигорон гуфтанд, сабаби иштирокашон њам дар парлумон ва њам Шўрои љамъиятї он аст, ки онњо бо кадоме аз њизбњои шарик дар ин бора шартнома ба имзо нарасонидаанд. Яъне, «як гуфтем, гуфтем да».
Аммо фикр мекунед ЊСДТ бо сарварии Зойиров дар ин нишаст аз рўи принсип иштирок накард? Хестед, ки хобед! Рањбарияти сосиал – демократњои Тољикистон ќабл аз баргузории љаласаи Шўрои љамъиятї нома навишта, дархост карда буданд, ки ба онњо њаќќи ширкатро бидињанд. Вале ба онњо чунин иљозат дода нашуд.
Ин дуввумин гоми нобарори Зойиров дар њамин чанд соли ахир буд. Ќадами аввалаш курсии вазири адлияро хостани ў аз «президенти ѓайриќонунї» буд, ки он сарфи назар гардид: на вокуниши мусбат, на манфие сурат нагирифт. Ба суоли журналистон пас аз ин изњорот посухи мутмаинкунанда садо надод, ки чї гуна аз президенте, ки интихоботаш «ѓайриќонунист», имкони вазифа пурсидан вуљуд дорад.
Њизби дигаре, ки Шўрои љамъиятиро тарк карда буд, демократњои Тољикистон буданд (воќеан ман узви ин њизбам ва раёсати душанбегии онро рањбарї мекунам). Аммо дар љаласа ин њизбро Масъуд Собиров ном шахсе намояндагї мекард, ки то њамин наздикињо дар доирањои сиёсии Тољикистон чї расад, ки дар ягон иќдому маъракањои ЊДТ касе надида буд (агар кадоме аз сиёсињои мамлакат иќрор бишаванд, ки дар ягон љаласаи то давраи наздиктарин Собировро њамчун узви фаъоли ЊДТ дидаанд, ба Худо аз хонанда узр хоњам пурсид ва дар назди дилхоњ судя љавоб хоњам гуфт)…
Эмомалї Рањмон дар љаласаи Шўрои љамъиятї, ки номаълум ба сифати кї баромад мекард (президент, ё раиси ЊХДТ), худро комилан дар «муњити безарар» эњсос менамуд. Агар Кабирї, раиси ЊНИТ дар ин нишаст намебуд, ман гумон мекардам, ки мо аслан марди сиёсї ва њизби мухолиф надорем. Дуруст аст, ки ў њам дар охир гузаронд: ба мо барои баргузории анљуманамон толор даркор аст!
Аммо, фикр мекунед ин дархости раиси ЊНИТ приммитивона буду аз тактикаи сиёсї орї?
- Толор барои чанд нафар даркор аст? –пурсид Рањмон ва сабаби ин гуна пурсиши «приммитивонаи» Кабирї ошкор шуд:
- Мо 800 вакил хоњем дошт ва наздики 200 мењмон.
- Ин аз ЊХДТ њам бештар аст – ку, - гуфт президент ё раиси ЊХДТ.
Ба андешаи ман, дар ин њолат Кабирї ба њадафи худ расид. Яъне «мо ана њамин гуна њизби сераъзоем», вагарна ЊНИТ ягона њизбест, ки бинои фарох дораду њамаваќт барои вакилонаш љой меёбад.
Суханронии дигар аъзои Шўрои љамъиятиро умуман сарфи назар кунем њам мешавад. Масалан, ба назари ман Масъуд Собиров, ки аз номи ЊДТ баромад мекард, намедонист аз профессор Њољимуњаммад Умаров (муовини раиси ЊДТ, љиноњи Искандаров) ниќор бигирад («љаноби Президент, кори хубе кардед, ки Пажўњишгоњи тадќиќоти иќтисодиро барњам задед», зеро Умаров дар ин пажўњишгоњ кор мекунад), ё пешнињоди дурусте бикунад («Њама ба Роѓун!», «дар назди Академияи илмњо ифтитоњ намудани Маркази энергетикї, њол он ки чунин марказ вуљуд доштааст) ва «њамаи њизбњо ба парлумон рањ биёбанд ва он касбї шавад»).
Шодї Шабдолов бошад ба ќавли Рањмон «аз табаддулоти љавонон» метарсаду мехоњад «таљрибадорњо» дар парлумон ба онњо рањнамої кунанд.
Хулоса, ба назари ман чунин менамояд, ки њамаи нерўњои дар љаласа њузурдошта аз идомаи муборизаи сиёсї аллакай огоњї доштанду имконоти худро акнун хуб медонистанд. Яъне мо дар ин мубориза ва интихобот шикастхўрдаем! Биноан, аз мўњтавои гуфтањояшон як чиз мебаромад: ба мо низ ягон љой шавад!
Ба таври дигар, ин намоиши ќудрати њукумати Эмомалї Рањмон ва заифии оппонентњои сиёсии интихобкардаи ў буд. Ман бори дигар мутмаин шудам, ки дар ин интихобот њеч гуна кафолат зарур нест: он шаффоф баргузор мешавад!
Аммо пешнињоди нисбатан љолибтарро пас аз ин нишаст боз њам Рањматилло Зойиров кард, ки ўро ба љаласа рањ надода буданд. Ў гуфт, Ўзбекистон дар интихоботи пешорўи парлумониаш барои муњитшиносон (экологњо) 15 квота муќаррар кардааст, ки аслан барои љанги идеологиву њуќуќї бо Тољикистон нигаронида шудааст. Раиси ЊСДТ гуфт њизби онњоро бо њуќуќшиносоњои маъруфаш мешиносанд ва агар ба онњо њукумат 5 курсї дар парлумон људо намояд, метавонанд аз манофеи Тољикистон њимоя кунанд.
Албатта, аз як љониб чунин талаботи Зойиров маънои онро дорад, ки боз њам ў шахси принсипиалї нест, зеро аз муборизаи аслии сиёсї дилаш мондааст. Аз љониби дигар, чанде пеш Сўњроб Шарифов – роњбари Маркази тадќиќоти стратегии Тољикистон гуфта буд, њукумат чун дид њизбњои сиёсї тавоно нестанд, маљбур шуд «њизбњои кисагї» -ро таъсис бидињад.
Пас, ба андешаи ман, бигзор ба њизбњо дар интихобот квота муќаррар кунанд. Зеро, баргузории интихобот бо њамин њизбу њаракатњои доштаамон сарфи ваќт ва маблаѓи бефоида аст. Аммо дар сурати пайдоиши њизбњои нави парлумонї аз тариќи квота, мардум аз њизбњои мухолиф кам метарсидагї мешаванду оњиста – оњиста мо ба љомеаи чандандеш наздик мешавем. Ба њар сурат, ин аз парлумони яккањибї бењтар хоњад буд. Вагарна ман лоињаи ќонун «Дар бораи оппозистсия»-ро омода намудан мехостам, то ин ки мавќеи мухолифон дар љомеа аз нигоњи њуќуќї муайян карда шавад ва тарси мардум низ камтар.
Њамон тавре дар ривоятњо омадааст, асосгузори давлати Исроил аз идеологњои худ мепурсад, ки дар љомеаи мо боз кадом рукнњои давлатдорї намерасанд. Ба ў посух медињанд: мо фоњиша надорем…
Супориш медињад: агар ин барои рукнњои давлатдорї муњим аст, фоњишањоро созед!

«Бачаи чайра»

Чаро Рањматилло Зойиров ба баъзењо хуш намеояд?

Аз рухдодњои ваќтњои ахири сањнаи сиёсии Тољикистон чунин хулосае њосил мешавад, ки Њизби сосиал – демократи Тољикистонро ба ќатори «ва ѓайраву њоказо» ворид кардан мехоњанд. Хонандаи мо шояд латифаи машњуреро медонад, ки дар як мањфил номи чандин шоиру нависандагонро ба некї ёдовар мешаванду исми як шоири машњур фаромўш мешавад. Ваќте аз ў сабаб мепурсанд, посух медињад: «Чї хел номи маро нагирифтанд? Ва ѓайраву њоказо гуфтанд –ку, ана њамун манам!»
Ба њамин монанд номи ЊСДТ –и Рањматилло Зойировро замоне дар мањфилњои расмиву расонањои давлатї ба забон меоранд, ки гуфтан зарур мешавад: Тољикистон 8 њизби сиёсии аз љониби њукумат эътирофшуда дорад!
Аммо ба љаласаи Шўрои љамъиятї намояндаи ин њизбро рањ надоданд. Дар Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсї барои аъзои ЊСДТ љой пайдо нашуд. Сабаб, аниќтараш бањонаи рањ надодани Зойиров ба Шўрои љамъиятї чандон мутмаинкунанда нест: ЊСДТ узвияти Шўрои љамъиятиро тарк кардааст.
Зеро мо фаромўш накардаем, ки ЊКТ ва ЊНИТ низ пас аз интихоботи парлумонии соли 2005 эълон карда буданд, ки аз узвияти ин шўро хориљ мешаванд. Вале чаро инро «фаромўш» карданду аризаи нави Зойировро барои иштирок дар Шўрои љамъиятї сарфи назар?
Ба њайати навкўњнаи КМИР ворид накардани намояндаи ЊСДТ хеле як мавзўи љиддист ва Зойиров онро табъизи (дискриминатсия) њукумат нисбати њизбаш унвон намуд. Аммо, ба андешаи ман, масъаларо бояд аз ин њам љиддитар дид. Чанд сол пеш вазорати адлия мехост ЊСДТ –ро ба мурофиаи судї бикашад ва фаъолияташро мутаваќќиф созад. Бо кадом сабабе ин мурофиа баргузор нашуд. Кўшишњои ду аъзои нисбатан шинохтаи њизб, ки бо сару садо сафи онро тарк карданд, низ натавонист ба њолати умумии ЊСДТ таъсиргузор бошад. Ба њар сурат, фарзияи ба сари ин њизб овардани таљрибаи талхи ЊСТ ва ЊДТ ин маротиб ба кор нарафт.
Пас, рухдодњои ахиру ба сафи «ва ѓайраву њоказо» ворид кардани њизб чї маъно доранд?Оё инро набояд тавре фањмид, ки дар симои Зойиров касе «душмани дохилї» -ро љўёст?
Бубинед, њоло метавон тахмин зад, ки мо гўё «душмани хориљї» дорем ва он то андозае барои таќвияти вањдати миллии мо созгор омадааст. Аммо шояд касе сахт дар ин бора фикр дорад, ки «ин душман» наметавонад дар дохил «из» надошта бошад. Ба гуфтаи худи Зойиров ба рўи ў чандин бор мўњри «љосуси Ўзбекистон», «љосуси созмонњои байналмилалї» ва дигару дигар задан хостанд. Ў мегўяд дар њаќиќат замоне дар Тошканд ба сар бурдааст, аммо миллаташ тољик асту беш аз 20 сол боз дар Тољикистон ба сар мебарад. Њатто як замон мушовири калони њуќуќии Эмомалї Рањмон њам буд. Мухолифатњои љиддиаш бо њукумат танњо барои он аст, ки њуќуќшинос асту мехоњад масъалањо аз лињози њуќуќї дуруст баррасї шаванд. Аз љумла, дар бораи Роѓун.
«Пеш аз фурўхтани сањмияњои ин нерўгоњ он њамроњ бо корхонаи алюминий миллї эълон гардида буд. Ин чунин маъно дорад, ки сањмияњои ин нерўгоњро давлат на ба шањрвандони худаш фурўхта метавонад ва на ба хориљињо. Бигзор њукумат ќарори ќаблии худро бекор кунад, баъд сањмияњоро ба фурўш гузорад» - мегўяд ў. Аз ин иддао мухолифати Зойиров ба сохтмони Роѓун эњсос намегардад, балки мехоњад масъаларо аз нигоњи њуќуќї дуруст анљом дињанд. Пас чаро ба ў бовар намекунанд?
Интизор мерафт, ки дар бањси рў ба рў бо намояндагони Њизби халќї – демократии Тољикистон Зойиров ва пайравонаш ба суолњои зиёди худ посух дарёфт мекунанд ва низ зарфияти комили худро барои хабарнигорон маълум. Ба ин нишаст, ки аз љониби созмони «Журналист» ташкил шуда буд, ЊХДТ бо вуљуди 120 000 узв доштанаш чанд нафари начандон масъули худро фиристод. Њол он ки гуфта мешавад таќрибан тамоми элитаи сиёсиву иќтисодиву молиявии Тољикистон мансуб ба ин њизбанд. Пас њузур накардан дар бањс бо Зойиров ба чї хотир аст? Чизе барои гуфтан надоштанд, ё аз он тарс доштанд, ки ба масъалагузорињои раиси ЊСДТ чизе гуфтан мушкил аст?
Ваќте дар бораи аќидањои сосиал –демократї ва халќї – демократї дар ин бањс сухан рафт, суоли банда бељавоб монд:
- Чаро аќидањои сосиал – демократї ба мо наздиктар ва шинохтаанду дар минтаќаи мо аслан фањмишоти халќї – демократї ба ќудрат мерасанд? Масалан, дар Ўзбекистон њам ЊХД њизби њоким аст, як ваќт дар Афѓонистон низ русњо ЊХД ташкил карда буданд.
Зойиров гуфт аслан аќидаи халќї – демократї вуљуд надорад. Ин аќида як љузъи сосиал – демократист.
Шокирљон Њакимов муовини раиси ЊСДТ дар ин нишаст бо ќањр гуфт: «мо «бачаи љайра» нестем. Бар зидди манфиатњои давлату миллатамон намебароем. Аламовар аст охир, ки аз мо душмантарошї мекунанд»…
Њарфи Шокирљон, ки ин бо бисёр љиддї сухан мегуфт, љон дошт. Зеро шабакањои телевизионии Тољикистон њам бо Зойиров «ќањрї» кардаанд. Ба њар сурат, шоми 20 –уми декабри соли равон њам «Сафина» ва њам Шабакаи якум бори аввал хабари анљумани ЊНИТ –ро пахш намуданд ва баъзе огоњон, ки медонистанд ЊСДТ низ он рўз анљуман дорад, интизор шуданд, ки оё шабакањои анљумани Зойировро њам намоиш медињад? Аммо пас аз хабари анљумани Кабирї ва ваъдаи ў дар бораи харидорї кардани сањмияњои нерўгоњи Роѓун наттоќон дар бораи таркишњо дар Ироќ ва обхезї дар ИМА хабар пахш карданду аз анљумани ЊСДТ касе ёд наовард.
Албатта шабакањои телевизионї, ки аз анљумани Кабирї ва ёронаш хабар медоданд, дар бораи тафсилоти он чизе нагуфтанд. Нагуфтанд, ки Кабирї бархе аз маќомоти њукуматро барои бо бањонаи сатру њиљоб дур кардани занону духтарон аз мактабу идорањои давлатї «Толибони њукумат» номид. Нагуфтанд, ки нањзатињо таќозо карданд: њукумат љашну маросимњои давлатиро барои се сол моратория эълон кунад. Аммо хабар доданд, ки ЊНИТ 22 номзад ба вакилї пешнињод мекунад. Ин чунин маъно дорад, ки Кабирї 154 000 сомониро ба ихтиёри њукумате мегузорад, ки «10 сол боз дар бораи камбудињояш чизе нагуфтаем». Шояд умед дорад, ки ин миќдор пулро бозпас мегирад, чун эњтимоли ду вакил аз номзадњо мавриди бањсњост. Аммо чаро дар ин рўйхат исми Муњаммадалии Њайит, ки дар рўйхати гузашта сеюм буду ба љои Њимматзода вакил шуда натавонист, нест? Зеро бархењо мегуфтанд мушкили ЊНИТ бо КМИР ва бањси моддаи 57 мањз ба шахси Њайит марбут аст, ки нисбати дигар намояндагони ин њизб баљуръаттар аст…
Зойиров низ њоло 22 номзад пешнињод кардааст, аммо мегўяд эњтимол ин рўйхатро ихтисор кунанд. Шояд ў аниќ медонад, ки 154 000 сомониаш бебозгашт хоњад буд. Ба њар сурат, чунин менамояд, ки намояндаи ЊСДТ-ро дар парлумон касе интизор нест. Ва њатто касе мехоњад ин њизбро аслан ба кўи фаромўшї гузоранд…
Онњо њам метавонанд?!

[/b]